Giới thiệu về kiến trúc nhà sàn Mường
Nói đến nhà ở của người Mường, ta hình dung ra ngay những nếp nhà sàn đơn sơ, mộc mạc, nằm yên bình trong những thung lũng đá vôi hay những khe suối nhỏ.
Về mặt tâm linh, người Mường quan niệm có ba mường: Mường trời trên cao dành cho các vị thần linh. Mường đất dành cho những người đã mất, thuộc về thế giới âm. Chính vì thế, họ làm nhà ở Mường giữa dành cho sinh sống của con người. Nhà sàn Mường không chỉ là một giá trị vật chất hiện hữu của mấy ngàn năm lịch sử, thể hiện quá trình tiếp nối kiến trúc của người Việt cổ, để mô phỏng, khai thác, thích ứng với tự nhiên, mà còn là một không gian tinh thần chứa đựng những giá trị nhân sinh, tín ngưỡng, phong tục, tập quán lâu đời của người Mường.
Giống như một số dân tộc khác nhà sàn của người Mường cũng có hướng đông hay hướng đông nam.Với nơi cư trú ở những sườn núi đá, các khe suối nhỏ; nếu bị những ngọn núi, dãy núi che chắn thì hướng nam của ngôi nhà là hướng về lòng thung lũng, khe suối. Ngôi nhà dựa lưng vào núi, tạo một thế rất vững vàng.
Kiến trúc truyền thống của nhà sàn Mường cơ bản dựa trên nguyên vật liệu như: gỗ, tre, nứa, lá, kết hợp với một chút đất đá. Khung nhà sàn được hình thành trên cơ sở các vì trung gian. Đây là loại vì bốn cột: hai cột cái bên trong, đầu cột đấu vào quá giang và đôi đòn tay cái; hai cột cái bên ngoài khớp với chân kèo, cả bốn cột được gia cố liên kết nhau bởi dầm sàn. Nhà có bốn mái dốc hình mu rùa. Mái được nâng đỡ bằng một bộ khung các vì kèo, được gá lỏng vào các vì cột bằng các ngoãm và dây buộc. Sàn nhà được làm ghép bằng gỗ hoặc bằng bương,tre.
Thời gian gần đây, nhà sàn Mường đang mất dần đi một cách tự phát với tốc độ ngày càng nhanh chóng. Sự mất đi của những mái nhà sàn Mường là sự mất đi của một kiểu kiến trúc có giá trị lịch sử, sự mất đi của một không gian văn hóa thiêng liêng, chứa đựng trong lòng nó một lối sống giầu nhân bản và đạo lý truyền thống. Mất nhà sàn cũng là sự đánh mất một phần lịch sử, một phần cái riêng của bản sắc văn hóa Mường.
