Nhà Lang trăm tuổi bị cháy – sự định đoạt của lửa có phải cuối cùng ?

(Thông cáo báo chí thứ ba của Bảo tàng Không gian Văn hóa Mường Hòa Bình, sau vụ hỏa hoạn thiêu hủy ngôi nhà Lang trăm tuổi tối ngày 24 – 10 – 2013)

Kính thưa các quý vị đồng nghiệp trong ngành văn hóa – nghệ thuật, báo chí truyền thông.

Kính thưa các quý vị đã biết đến hoặc đã đến thăm Bảo tàng Không gian Văn hóa Mường.

Kính thưa các bạn đọc văn hóa xa gần đã quan tâm tới thông tin về vụ hỏa hoạn tại địa phận ngôi Nhà Lang trăm tuổi vừa xảy ra tại Bảo tàng Không gian Văn hóa Mường, đã có sự đồng cảm sẻ chia với Bảo tàng chúng tôi.

1. Theo thông tin chúng tôi mới nhận được, ngày 3 -11 – 2013, cơ quan cảnh sát điều tra tỉnh Hòa Bình đã ra quyết định khởi tố vụ án vi phạm quy định trong phòng cháy chữa cháy liên quan đến vụ cháy nhà Lang cổ ở Bảo tàng “Không gian văn hóa Mường” tỉnh Hòa Bình hôm 24 – 10 – 2013. Cơ quan điều tra cũng đã xác định bốn người có liên quan đến vụ hỏa hoạn đều là cán bộ, công chức, doanh nhân trên địa bàn tỉnh Hòa Bình. Chúng tôi hy vọng cơ quan điều tra sớm công bố danh tính bốn nghi can này để công chúng được biết.

Về vấn đề ước tính giá trị thiệt hại của vụ hỏa hoạn, cũng như giá trị bộ sưu tập văn hóa tộc Mường trong lòng nhà Lang. Thì sắp tới, cơ quan chức năng của tỉnh Hòa Bình sẽ ra quyết định trưng cầu một Hội đồng khoa học phối hợp nhiều ban ngành chức năng để thẩm định tổng giá trị thiệt hại của vụ cháy. Hội đồng này cũng sẽ có sự tham gia hoặc tư vấn của các chuyên gia uy tín từ trung ương như tiến sĩ Nguyễn Văn Huy, nhà sử học Dương Trung Quốc… Họ là các chuyên gia lâu năm từng hợp tác với Bảo tàng với vai trò cố vấn. Kết luận của Hội đồng khoa học trên sẽ được công bố trong thời gian sớm nhất.

2. Việc Bảo tàng chúng tôi sẽ đối diện và giải quyết hậu quả của vụ cháy ra sao, số phận ngôi nhà Lang trăm tuổi sẽ được phục dựng ra sao, thì đó sẽ là cả một quá trình lâu dài. Trước mắt,  chúng tôi chỉ xin phép khẳng định một điều, là sự phũ phàng của thời gian, sự tàn bạo của ngọn lửa hủy diệt vô tình hay cố ý qua các thời kỳ, không bao giờ thể đốt cháy được văn hóa nghìn năm. Có lẽ thông tin này chưa được nhiều phương tiện truyền thông biết đến. Là con đường mang tên đoàn quân Tây Tiến, vốn là con đường quốc lộ 6 cũ, từ chân dốc Cun đến Bảo tàng Không gian Văn hóa Mường khoảng 2,5km, đang được sửa sang để phục vụ cho Ngày hội văn hóa Tây Bắc khai mạc vào ngày 16 – 11 – 2013 do tỉnh Hòa Bình đăng cai tổ chức. Mà Bảo tàng chúng tôi chính là một địa chỉ văn hóa tham gia ngày hội lớn này. Trước tai nạn vừa xảy ra, chúng tôi đang làm công tác chuẩn bị tốt nhất để phục vụ cho ngày Hội lớn của Tây Bắc nói chung, Bảo tàng chúng tôi nói riêng. Ngôi nhà Lang, một phần kiến trúc chủ đạo của Bảo tàng, đang được dự tính là tâm điểm diễn ra một số hoạt động văn hóa, nghệ thuật trong thời gian Ngày hội văn hóa Tây Bắc diễn ra.

Thế nhưng, như người xưa đã nói, “họa vô đơn chí”, ngôi nhà Lang trăm tuổi đã bị thiêu rụi quá nửa trong vụ cháy chỉ cách gần ba tuần trước khi diễn ra Lễ hội. Tuy nhiên, những sự kiện văn hóa nghệ thuật cho Ngày hội văn hóa Tây Bắc, không thể vì một sự cố không may của đơn vị chúng tôi, mà đình lại được. Ngoài những phần trưng bày và hoạt động cố định vẫn diễn ra y như thường lệ, Bảo tàng chúng tôi dự định sẽ biến sự mất mát riêng của chúng tôi thành một sự kiện văn hóa, một “ứng xử” nghệ thuật để thức tỉnh lương tri của cộng đồng đối với văn hóa cổ truyền cha ông chúng ta đã để lại, bằng những tác phẩm Nghệ thuật đương đại sẽ diễn ra đúng thời gian khai mạc Ngày hội văn hóa Tây Bắc và kéo dài tiếp theo sau đó.

3. Chúng tôi xin kêu gọi, tất cả mọi người đã và từng đến hoặc biết đến Bảo tàng Không gian văn hóa Mường, từng thưởng thức hương vị của một du khách văn hóa dưới mái nhà Lang, mỗi người đóng góp một hành động nhỏ, như một sự tri ân với văn hóa Mường – một tộc người gốc trong các dân tộc chung sống trên đất nước Việt Nam hiện nay. Từ câu chuyện, kỷ niệm, hình ảnh, vật dụng, của mỗi quý khách đã từng đến với chúng tôi, xin hãy gửi về đây, để Bảo tàng chúng tôi sử dụng như những nguyên liệu nghệ thuật, mời các nghệ sĩ tạo hình, nhiếp ảnh, điện ảnh, âm nhạc có uy tín, biến nguồn nguyên liệu đó thành tác phẩm nghệ thuật dưới nhiều hình thức. Chúng tôi hy vọng, lời cảnh tỉnh có tính nghệ thuật này sẽ tác động tích cực đến sự ứng xử của con người đương đại với văn hóa Mường nói riêng, cũng như văn hóa cổ truyền của các dân tộc anh em trên đất nước Việt Nam nói chung, cũng là một hồi chuông khẩn thiết, riết róng ngân lên gần dịp kỷ niệm chín năm Ngày di sản văn hóa Việt Nam (23 – 11 – 2005).

Kính cáo!

Vũ Đức Hiếu

Giám đốc Bảo tàng Không gian Văn hóa Mường

Bảo tàng Không gian Văn hóa Mường, thành lập ngày 15 – 12 – 2007, với tiêu chí hy vọng chắt lọc những gì tinh túy nhất còn đọng lại của văn hóa tộc Mường, một phần văn hóa sâu sắc, phong phú, giầu bản sắc của nền văn hóa Hòa Bình – cái nôi của nền văn hóa nước ta, đến nay đã được gần tròn 6 năm hoạt động. Bảo tàng duy trì tinh thần văn hóa Mường sống động trong bối cảnh, không gian tự nhiên giữa lòng đất Mường như nó vốn có; dần dà tiếp thu, hội nhập và phát triển với văn hóa các dân tộc anh em trong nước, khu vực và quốc tế. Năm hecta diện tích của chúng tôi, được tái dựng như không gian một “Mường” ngày xưa thu nhỏ, với những hạng mục chính như sau: 10 ngôi nhà sàn Mường với những cư dân Mường chính gốc sinh sống, duy trì và chăm chút, đại diện cho kiến trúc dân sinh mọi tầng lớp dân cư cũng như kiến trúc tâm linh trong xã hội Mường cổ (trừ ngôi nhà Lang bị cháy trong hỏa hoạn vừa qua, còn 9 ngôi nhà sàn nguyên vẹn khác); 02 khu trưng bày hiện vật công cụ mọi mặt của đời sống người  Mường theo chuyên đề; 01 xưởng (studio) sáng tác dành cho các nghệ sĩ đương đại; 01 phòng treo tranh cùng với hiện vật; 01 khu không gian trưng bày vật phẩm văn hóa – thể thao Mường ngoài trời; 01 khu trưng bày các tác phẩm nghệ thuật đương đại do các nghệ sĩ từ khắp trong nước và quốc tế từng đến sống và sáng tạo dưới mái nhà sàn Mường…

Bảo tàng Không gian Văn hóa Mường,

Số 202 đường Tây Tiến, tổ 12 phường Thái Bình, thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình.

Số điện thoại:      02183.893688/ 0913.553937