Chế độ Noóc trọi

Giới thiệu về Nhà Noóc trọi- tầng lớp bần cùng nhất trong xã hội Mường
Tầng lớp bị trị cuối cùng trong xã hội Mường, là tầng lớp NoọcKloi( Noóc trọi), hay còn gọi là Tựa Roong( đứa nương, tức kẻ sống bằng nương rẫy). Những hộ này họ sống biệt lập ra rìa làng, họ chỉ làm nương rẫy một cách tự phát trên những ruộng đồi cằn cỗi, bỏ hoang. Những người này bị nhà Lang tịch thu toàn bộ ruộng đất do phạm phải những lỗi như: gia đình không có người kế tự, những người vợ goá chồng, những đứa con mồ côi cha mẹ, những gia đình có con gái chửa hoang…
Dưới con mắt của chế độ nhà Lang và của người Mường nói chung, đây là bộ phận thấp hèn nhất trong xã hội cổ truyền, có thể ví như hạng “cùng đinh”. Bản thân họ tuy vẫn được coi là thành viên trong làng, xóm, vẫn phục tùng nhà Lang nhưng lại không được tham dự vào các lễ hội, lễ nghi sinh hoạt cộng đồng.
Hiện tượng người thuộc thành phần Noóc trọi được nâng lên tầng lớp Noóc rất hiếm xảy ra trong xã hội Mường cổ truyền. Chỉ khi người thuộc tầng lớp Noóc trọi cứu được mạng sống của quan Lang, trong trường hợp Lang Cun hoặc Lang Đạo bị ác thú vồ khi đi săn. Để trả ơn người đã cứu mình, quan Lang đã nâng gia đình người đó lên địa vị nhà Noóc và chia cho hộ này một khẩu phần ruộng đất công.